137

Мамлакатимизда сейсмик фаол ҳудудларнинг электромагнит кузатувлар, прогностик мониторинг тизимини янгилаш бўйича муайян ишлар амалга оширилмоқда, жумладан, кучли зилзилалардан аввал аниқлиги юқори бўлган маълумотлар олиш борасида муҳим натижаларга эришилмоқда. Шунингдек, ҳудудларнинг сейсмик фаоллигини доимий мониторинг қилиш дастурлари ишлаб чиқилмоқда. Мақолада Каржантов чуқур ер ёриғи ва Товоқсой ер ёриғи кесишган ҳудуднинг геомагнит майдони ҳамда вертикал ҳаракат миқдорлари таҳлиллари, Товоқсой геодинамик полигонида 2019 йилда ўтказилган тахеометрик ўлчаш ишлари натижалари, 1979 йилда ўтказилган нивелирлаш натижалари, 1979 ва 2019 йилларда олинган маълумотларни таҳлил қилиш ва таққослаш натижалари келтирилган. Магнит тадқиқот техникасининг юқори аниқлиги туфайли геологик тузилмалар, ёриқлар ва бошқалар билан боғлиқ магнит аномалиялар берилган. Юқори аниқликдаги тахеометрик текширув натижасида минтақавий Каржантов ва Товоқсой ёриқлари кесишган Товоқсой-Каржантов ҳудудида вертикал ҳаракатларнинг 37 йиллик фарқи аниқланди. Қабул қилинган маълумотларни қайта ишлаш жараёнида ферма ва қабристон пунктлари энг ҳаракатчан пунктлар деб ҳисобланиши ҳамда ушбу пунктларнинг Каржантов ёрилиш зонасида жойлашганлиги келтирилган.

  • Internet havola
  • DOIhttps://dx.doi.org/10.36522/2181-9637-2020-5-7
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana09-04-2022
  • O'qishlar soni137
  • Nashr sanasi06-11-2020
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar63-75
Ўзбек

Мамлакатимизда сейсмик фаол ҳудудларнинг электромагнит кузатувлар, прогностик мониторинг тизимини янгилаш бўйича муайян ишлар амалга оширилмоқда, жумладан, кучли зилзилалардан аввал аниқлиги юқори бўлган маълумотлар олиш борасида муҳим натижаларга эришилмоқда. Шунингдек, ҳудудларнинг сейсмик фаоллигини доимий мониторинг қилиш дастурлари ишлаб чиқилмоқда. Мақолада Каржантов чуқур ер ёриғи ва Товоқсой ер ёриғи кесишган ҳудуднинг геомагнит майдони ҳамда вертикал ҳаракат миқдорлари таҳлиллари, Товоқсой геодинамик полигонида 2019 йилда ўтказилган тахеометрик ўлчаш ишлари натижалари, 1979 йилда ўтказилган нивелирлаш натижалари, 1979 ва 2019 йилларда олинган маълумотларни таҳлил қилиш ва таққослаш натижалари келтирилган. Магнит тадқиқот техникасининг юқори аниқлиги туфайли геологик тузилмалар, ёриқлар ва бошқалар билан боғлиқ магнит аномалиялар берилган. Юқори аниқликдаги тахеометрик текширув натижасида минтақавий Каржантов ва Товоқсой ёриқлари кесишган Товоқсой-Каржантов ҳудудида вертикал ҳаракатларнинг 37 йиллик фарқи аниқланди. Қабул қилинган маълумотларни қайта ишлаш жараёнида ферма ва қабристон пунктлари энг ҳаракатчан пунктлар деб ҳисобланиши ҳамда ушбу пунктларнинг Каржантов ёрилиш зонасида жойлашганлиги келтирилган.

Русский

В нашей республике проведены определенные исследования по наблюдениям электромагнитных полей, модернизации системы прогностического мониторинга, получены высокоточные данные перед сильными землетрясениями. Выполняются программы постоянного мониторинга сейсмичности территорий. В статье приводится анализ геомагнитного поля и вертикального движения земной поверхности в зоне пересечения глубокого Каржантауского и Таваксайского разломов. Приводятся результаты тахеометрических измерений, проводившихся в 2019 году на Таваксайском геодинамическом полигоне, результаты нивелировочных работ, которые проводились в 1979 году, представлены результаты анализа и проведено сравнение данных, полученных в 1979 и 2019 годах. Ввиду высокой точности примененной методики магнитной съемки выявлены магнитные аномалии, связанные с геологическими структурами, разрывными нарушениями и др. Примененной высокоточной тахеометрической съемкой выявлена 37-летняя разница вертикальных движений пунктов на территории Таваксайского микрополигона, где пересекаются региональные Каржантауский и Таваксайский разломы. При обработке полученных данных определены, что пункты «Ферма» и «Кладбище» считаются самыми подвижными пунктами, и эти пункты расположены в зоне Каржантауского разлома.

English

Certain studies were conducted in our republic on observations of electromagnetic fields, modernization of the predictive monitoring system, and high-precision data before strong earthquakes. Programs for continuous monitoring of the seismicity of territories are being implemented. The study analyses the geomagnetic field and vertical movement of the earth's surface in the zone of intersection of the deep Karzhantau and Tavaksay faults. The results of tacheometric measurements carried out in 2019 at the Tavaksay geodynamic polygon, the results of leveling works that were carried out in 1979, and their comparative analysis are presented. Due to the high accuracy of the applied magnetic survey technique, magnetic anomalies associated with geological structures, discontinuities, etc. were revealed. The applied high-precision total station survey showed a 37-year difference in the vertical movements of points on the territory of the Tavaksay micro-polygon, where the regional Karzhantau and Tavaksay Faults intersect. When processing the data obtained, it was determined that the points "Farm" and "Cemetery" are considered the most mobile points which are located in the Karzhantau fault zone.

Havola nomi
1 Арапов В.А. Вулканизм и тектоника Чаткало-Кураминского региона. – Т.: Фан, 1983. – С. 27-60.
2 Abdullabekov K.N. Electromagnetic phenomena in the earth is Crust. / A.A. Balkema. – Rotterdam, Netherlands. – 1991. – 169 p.
3 Абдуллабеков Қ.Н. Чорбоғ микрополигонида геомагнит майдони сув ҳажмининг ўзгариши ва зилзилалар билан боғлиқ аномалиялари / Абдуллабеков Қ.Н., Мақсудов С.Х., Тўйчиев А.И., Юсупов В.Р. // ЎзМУ хабарлари. – Т., 2012. – № 2/1. – Б. 5-9.
4 Абдуллабеков Қ.Н. Исследование локальных вариаций геомагнитного поля техногенной и геодинамической природы в районе водохранилища Чарвак / Абдуллабеков Қ.Н., Мақсудов С.Х., Тўйчиев А.И., Юсупов В.Р. // Экология хабарномаси. – Т., 2012. – № 4. – Б. 11-14.
5 Абдуллабеков К.Н., Юсупов В.Р. Особенности проявления сейсмичности в разноранговых тектонических структурахм// ДАН РУз. – 2014. – № 1.
6 Юсупов В.Р., Шукуров З.Ф., Ядигаров Э.М. Каржантов чуқур ер ёриғи сейсмик фаоллигини геологикгеофизик усуллар мажмуаси билан баҳолаш // Ўзбекистон кончилик хабарномаси. – 2016. – № 4. – Б. 45-48.
7 Юсупов В.Р. Чорбоғ микрополигонида геомагнит майдонининг техноген ҳодисалар билан боғлиқ бўлган вариацияларини ўрганиш // ТошДТУ хабарлари. – Т., 2011. – № 3-4. – Б. 154-158.
8 Абдуллабеков Қ.Н., Юсупов В.Р. Ўзбекистонда ер магнит майдонининг асрий ўзгаришлари // ТошДТУ хабарлари. – Т., 2013. – № 2. – Б. 151-154
9 Юсупов В.Р. Ер магнит майдонининг Ўзбекистон стационар станциялардаги ўзгаришлари // Проблемы сейсмологии в Узбекистане. – Т.: ИС АН РУз, 2013. – № 10. – Б. 42-44.
10 Ярмухамедов А.Р. Морфоструктура Срединного Тянь-Шаня и ее связь с сейсмичностью. – Т.: Фан, 1988. – 163 с.
11 Якубов Д.Х., Ахмеджанов М.А., Борисов О.М. Региональные разломы Срединного и Южного ТяньШаня. – Т.: Фан, 1976. – С. 56-121.
12 Шукуров З.Ф., Юсупов В.Р., Ядигаров Э.М. Каржантов ва Товоқсой ер ёриқлари кесишган ҳудуддаги ер сатҳи вертикал ҳаракатининг таҳлили // Геология ва минерал ресурслар. – 2017. – № 3. – Б. 55-58.
13 Shukurov Z.F. Analysis of vertical movements of the earth's surface in the zone of intersection between Karjantau and Tavaksay faults of the Western Tien-Shan // International journal of geology earth and environmental sciences. – India. – 2018. – Vol. 8. – No. 2. – Рр. 68-75.
Kutilmoqda