34

Мазкур мақолада республикамизда етиштирилаётган маҳаллий Наврўз-1 ва Хитой дурагайи пиллаларини саралашда чиқадиган нуқсонли пиллаларни доналаб чувиш орқали ипининг ингичкалашиши, нотекислиги, умумий ва узлуксиз чувилиш узунликлари тадқиқ этилган. Нуқсонли пиллаларни чувишнинг йўлга қўйилиши орқали хом ипак миқдорини кўпайтириш, ундан турли ассортиментдаги матолар тайёрлашга эришиш мумкинлиги асосланган. Қўйилган мақсадга эришиш учун икки усулда тадқиқотлар ўтказилган: юқори чизиқли зичликдаги хом ипак олиш (16,60 текс) механик пилла чувиш дастгоҳида, 10,75 ва 13,33 текслиси эса автоматик пилла чувиш дастгоҳида амалга оширилган. Дастгоҳлар учун тажрибалар орқали аниқланган технологик параметр ва режимлар жадвалларда келтирилган. Янги усулда чувиб олинган юқори чизиқли зичликдаги хом ипак сифати амалдаги O‘z DSt 3313:2018 давлат стандарти талаблари бўйича баҳоланган ва натижалар ижобий: механик дастгоҳдан олингани А синфига, автоматдан олингани эса 2А синфига мослиги аниқланган. Юқори чизиқли зичликдаги 10,75 ва 13,33 тексли хом ипакни автомат пилла чувиш дастгоҳларида ишлаб чиқариш учун дастгоҳдаги назорат аппаратига тегишли ўзгартиришлар киритилган ва назарий ҳисоблар бажарилган. Олинган юқори чизиқли зичликдаги хом ипакдан гилам иплари ишлаб чиқаришда фойдаланиш тавсия этилган. Бу иплардан нафақат гиламчилик, балки турли ипак костюмбоп матолари тайёрлашда ҳам фойдаланиш мумкин.

  • Internet havola
  • DOIhttps://dx.doi.org/ 10.36522/2181-9637-2023-5-8
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana05-03-2024
  • O'qishlar soni34
  • Nashr sanasi31-10-2023
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar72-82
Ўзбек

Мазкур мақолада республикамизда етиштирилаётган маҳаллий Наврўз-1 ва Хитой дурагайи пиллаларини саралашда чиқадиган нуқсонли пиллаларни доналаб чувиш орқали ипининг ингичкалашиши, нотекислиги, умумий ва узлуксиз чувилиш узунликлари тадқиқ этилган. Нуқсонли пиллаларни чувишнинг йўлга қўйилиши орқали хом ипак миқдорини кўпайтириш, ундан турли ассортиментдаги матолар тайёрлашга эришиш мумкинлиги асосланган. Қўйилган мақсадга эришиш учун икки усулда тадқиқотлар ўтказилган: юқори чизиқли зичликдаги хом ипак олиш (16,60 текс) механик пилла чувиш дастгоҳида, 10,75 ва 13,33 текслиси эса автоматик пилла чувиш дастгоҳида амалга оширилган. Дастгоҳлар учун тажрибалар орқали аниқланган технологик параметр ва режимлар жадвалларда келтирилган. Янги усулда чувиб олинган юқори чизиқли зичликдаги хом ипак сифати амалдаги O‘z DSt 3313:2018 давлат стандарти талаблари бўйича баҳоланган ва натижалар ижобий: механик дастгоҳдан олингани А синфига, автоматдан олингани эса 2А синфига мослиги аниқланган. Юқори чизиқли зичликдаги 10,75 ва 13,33 тексли хом ипакни автомат пилла чувиш дастгоҳларида ишлаб чиқариш учун дастгоҳдаги назорат аппаратига тегишли ўзгартиришлар киритилган ва назарий ҳисоблар бажарилган. Олинган юқори чизиқли зичликдаги хом ипакдан гилам иплари ишлаб чиқаришда фойдаланиш тавсия этилган. Бу иплардан нафақат гиламчилик, балки турли ипак костюмбоп матолари тайёрлашда ҳам фойдаланиш мумкин.

Русский

В данной статье исследованы истончение, неравномерность, общая и непрерывная длина нити при одиночной размотке дефектных коконов, полученных при селекции отечественных коконов Навруз-1 и китайского гибрида, выращенных в нашей республике. Обоснована возможность увеличения производства различных видов шёлковой ткани за счёт использования шёлка-сырца, полученного путём размотки дефектных коконов. Для достижения поставленной цели были проведены исследования получения шёлка-сырца высокой линейной плотности двумя способами: 16,60 текс – на механическом кокономотальном станке и 10,75 и 13,33 текс – на автоматическом кокономотальном станке. Технологические параметры и режимы, определённые экспериментами на станках, приведены в таблицах. Качество шёлка-сырца высокой линейной плотности, полученного новым способом, оценивалось в соответствии с требованиями действующего государственного стандарта O‘zDSt 3313:2018, и результаты были положительными: полученный на механическом станке был признан подходящим для класса A, а полученный на автоматическом – для класса 2A. Для производства шёлка-сырца высокой линейной плотности 10,75 и 13,33 текс на автоматических кокономотальных станках были внесены соответствующие изменения в контрольный аппарат и выполнены теоретические расчёты. Полученный шёлк-сырец высокой линейной плотности рекомендовано использовать при производстве ковровых нитей. Эти нити можно использовать не только для ковроткачества, но и для изготовления различных шёлковых костюмных тканей.

English

This article explores thread thinning, roughness, total, and continuous length by individual unwinding of defective cocoons obtained by breeding domestic Navroz-1 cocoons and Chinese hybrids grown in our republic. It is justified that the output of various types of silk fabrics can be ensured by increasing the amount of raw silk by unwinding defective cocoons. To achieve this goal, the research was carried out in two ways: raw silk of high linear density (16.60 tex) was obtained using a mechanical cocoon-winding machine, and 10.75 and 13.33 tex were obtained by means of an automatic machine. Certain technological parameters and modes for machines are experimentally presented in the tables. The quality of raw silk with a high linear density, produced by a new method, was tested in accordance with the requirements of the current state standard, O‘zDST 3313:2018, and positive results were obtained, corresponding to class A obtained by means of a mechanical machine and class 2A obtained from an automatic machine. For the production of raw silk with a high linear density of 10.75 and 13.33 tex using automatic cocoon winding machines, appropriate changes were made in the control apparatus and theoretical calculations were carried out. The resulting raw silk of high linear density is recommended for use in the making of carpet threads; moreover, it can be used in the making of various silk suit fabrics.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Alimova X.A. texnika fanlari doktori, professor “Ipak texnologiyasi” kafedrasi, Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti
2 Axmedov J.A. texnika fanlari doktori, professor “Ipak texnologiyasi” kafedrasi, Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti
3 Sobirov Q.E. texnika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent Urganch davlat universiteti
4 Sharipov J.S. texnika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) “Ipak texnologiyasi” kafedrasi, Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti
5 Raximov A.A. texnika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent Andijon mashinasozlik instituti
Havola nomi
1 Akhmedov, J., Ermatov, S., Sharipov, J., Sobirov, K., & Ilkhambaev, V. (2021, December). Technology of Production of Cocoon Raw Materials and Study of Its Impact on Raw Silk Quality. International Journal of Innovative Research in Science, Engineyering and Technology (IJIRSET), 10(12), 15036-15041.
2 Alimova, K., Bobatov, U., Akhmedov, J., Sobirov, Q., & Umurzakova, K. (2021). The formation of defects during the reeling of raw silk. Journal of Physics: Conference Series, 1889, 042049.
3 Alimova, K., Umurzakova, K., & Umarova, G. (2023). The state of re-feeding of silkworms and the optimal speed of unwinding cocoons. Proceedings of the 12th international scientific-practical conference on “Science and education in the modern world: challenges of the XXI century”, 4, pp. 63-66. Astana, Kazakhstan.
4 Alimova, X., Avazov, K., Gulamov, A., Boboxonov, F., Usmanova, S., Sharipov, J., Qulmumnov, O. (2020). Uzbekistan Patent No. FAP 2020 0209.
5 Islambekova, N. U. (2014). Uluchsheniye svoystv i sovershenstvovaniye razmotki defektnykh kokonov [Improving the properties and improving the unwinding of defective cocoons]. Science and Peace, 10(14), 42-44.
6 Rajat, K., & Manesh, N. (2005). Global silk industry: A Complete Source Book. Boca Raton, Florida, USA: Universal Publisher.
7 Umurzakova, K., & Islambekova, N. (2008). Tekhnologicheskoye svoystvo nesortovykh kokonov [Technological properties of off-grade cocoons]. Proceedings of the International scientific and practical conference of students, graduate students and young researchers on “Theoretical knowledge into practical matters”, 1, pp. 168-170. Omsk.
8 Umurzakova, X., & Axmedov, J. (2016). Tabiiy ipak xomashyosini yetishtirish holatlari va istiqbollari [Situations and prospects of production of natural silk raw materials]. Proceedings of the Scientific and practical conference on the scale of HEIs on “Innovative ideas and developments of talented young people in the conditions of modernization of techniques and technologies”., (pp. 39-42). Tashkent.
9 Umurzakova, X., Abduraxmanova, M., & Obidjonov, V. (2021). Characteristics of the shell of cocoons grown in the first and second seasons. Proceedings of the Republican scientific conference on “Actual problems of innovative technologies of cotton ginning, textile, light industry, printing production and their solutions in the conditions of integration of science, education, production” (pp. 358-361). Tashkent: TTESI.
10 Umurzakova, X., Atabayev, I., Tursunov, T., Ortiqova, E., & Xoldarova, S. (2021). Birinchi va to‘rtinchi mavsumda yetishtirilgan pillalar qobig‘ining xususiyatlari [Characteristics of the shell of cocoons grown in the first and fourth season]. Oriental Renaissance: Innovative, Educational, Natural and Social Sciences, 1(9), 291-300.
11 Umurzakova, X., Axmedov, J., & Abduraxmonova, M. (2018). Pilla chuvishda sifatli xom ipak ishlab chiqarishning asoslangan texnologik parametrlari [Based technological parameters of production of quality raw silk in cocoon spinning]. To‘qimachilik muammolari – Textile problems(4), 88-94.
Kutilmoqda