9

Ushbu maqolada bolalar ortopedik moslashuvchan kiyimi model konstruksiyasini qurishda kiyim orqali terapevtik ta’sirni oshirish jihatlari tadqiq qilingan. Bir yoshgacha bo‘lgan bolalar chanoq-son bo‘g‘imi displaziyasi kasalligida davolashga erishishni ta’minlovchi oyoq kerilish kengligini o‘rganish uchun matematik modellar qurish masalasi ko‘rib chiqilgan. Chiquvchi parametr sifatida oyoq kerilish kengligining taʼsir qiluvchi kiruvchi parametrlari, ya’ni bolaning yoshi, oyoq kerilish burchagi hamda taqish muddati holati taʼsiri tajriba asosida oʻrganildi. Modelning adekvatligi bola yoshining ortopedik kiyimdan foydalanish, ya’ni uning taqish muddatiga bogʻliqligi, oyoq kerilish burchagining taqish muddatiga bogʻliqligi hamda bolaning oylik yoshining oyoq kerilish burchagiga bogʻliqligi asosida tekshirildi. Kodlashtirilgan grafiklardagi izochiziqlar tahlili shuni ko‘rsatadiki, displaziya kasalligidan davolanayotgan turli yoshdagi bolalarda ortopedik moslashuvchan kiyimni taqish muddatiga qarab oyoqning kerilish burchagi bosqichma-bosqich oʻzgarib boradi. Ushbu o‘zgarishlar normal moslashuv jarayoni sifatida kodlashtirilgan qiymatlar bilan mos keladi. 

  • Internet havola
  • DOI
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 23-10-2025
  • O'qishlar soni 9
  • Nashr sanasi 17-10-2025
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar100-109
Ўзбек

Ushbu maqolada bolalar ortopedik moslashuvchan kiyimi model konstruksiyasini qurishda kiyim orqali terapevtik ta’sirni oshirish jihatlari tadqiq qilingan. Bir yoshgacha bo‘lgan bolalar chanoq-son bo‘g‘imi displaziyasi kasalligida davolashga erishishni ta’minlovchi oyoq kerilish kengligini o‘rganish uchun matematik modellar qurish masalasi ko‘rib chiqilgan. Chiquvchi parametr sifatida oyoq kerilish kengligining taʼsir qiluvchi kiruvchi parametrlari, ya’ni bolaning yoshi, oyoq kerilish burchagi hamda taqish muddati holati taʼsiri tajriba asosida oʻrganildi. Modelning adekvatligi bola yoshining ortopedik kiyimdan foydalanish, ya’ni uning taqish muddatiga bogʻliqligi, oyoq kerilish burchagining taqish muddatiga bogʻliqligi hamda bolaning oylik yoshining oyoq kerilish burchagiga bogʻliqligi asosida tekshirildi. Kodlashtirilgan grafiklardagi izochiziqlar tahlili shuni ko‘rsatadiki, displaziya kasalligidan davolanayotgan turli yoshdagi bolalarda ortopedik moslashuvchan kiyimni taqish muddatiga qarab oyoqning kerilish burchagi bosqichma-bosqich oʻzgarib boradi. Ushbu o‘zgarishlar normal moslashuv jarayoni sifatida kodlashtirilgan qiymatlar bilan mos keladi. 

Русский

 В статье исследуются аспекты усиления терапевтического эффекта при построении конструкции модели детской ортопедической адаптивной одежды. Рассмотрен вопрос построения математических моделей для изучения ширины разведения ног, обеспечивающей эффективность лечения при дисплазии тазобедренного сустава у  детей до одного года. В качестве выходного параметра изучалась ширина разведения ног в зависимости от воздействующих входных параметров: возраста ребёнка, угла разведения ног и времени ношения изделия. Адекватность модели проверялась на основе взаимосвязи между возрастом ребёнка и продолжительностью использования ортопедической одежды, между углом разведения ног и временем ношения, а также между помесячным возрастом ребёнка и углом разведения ног. Анализ изолиний на кодированных графиках показал, что у детей различного возраста, проходящих лечение от дисплазии, угол разведения ног изменяется постепенно в зависимости от длительности ношения ортопедической адаптивной одежды. Эти изменения соответствуют  закодированным значениям как проявление нормального адаптационного процесса.

English

The article explores the aspects of enhancing the therapeutic effect in the design of children’s orthopedic adaptive clothing. The study addresses the construction of mathematical models to examine the leg abduction width, which 
ensures effective treatment of hip joint dysplasia in children under one year of age. The leg abduction width was investigated as the output parameter depending on the influencing input parameters: the child’s age, the leg abduction angle, and the wearing duration of the garment. The adequacy of the model was verified based on the relationship between the child’s age and the period of use of orthopedic clothing, between the leg abduction angle and the wearing duration, as well as between the monthly age of the child and the leg abduction angle. The analysis of isolines in coded graphs showed that in children of different ages undergoing treatment for dysplasia, the leg abduction angle gradually changes depending on the duration of wearing orthopedic adaptive clothing. These changes correspond to the coded values as an indicator of the normal adaptation process.

 

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Rasulova M.K. texnika fanlari doktori, professor, “Tikuv buyumlari texnologiyasi va raqamli injiniring” kafedrasi mudiri Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti
2 Orziqulova G.S. texnika fanlari falsafa doktori (PhD), “Tabiiy tolalar va matoga ishlov berish texnologiyasi” kafedrasi assistenti Jizzax Politexnika instituti
Havola nomi
1 Bikbulatova, A. A. (2022). Nauchnye osnovy proektirovaniya lechebno-profilakticheskoy i reabilitatsionnoy odezhdy [Scientific foundations for designing therapeutic, preventive, and rehabilitative clothing] (Doctoral dissertation, MGUS).
2 Borzunov, I. G. (1969). Teoriya i praktika kardochesaniya khlopka [Theory and practice of cotton carding]. Moskva: Legkaya industriya.
3 Burnashev, R. Z., & Matismailov, S. L. (2000). Ratsionalizatsiya geometrii garnituri raschesyvayushchego barabanchika prevmomekhanicheskoy pradilnoy mashiny PPM-240Sh [Rationalization of geometry of combing drum fittings in mechanical spinning machine PPM-240Sh]. Ipak: Ilmiy texnik jurnali [Silk: Scientific and Technical Journal], 31–33.
4 Gavharkhan, O. (2024). Development of pediatric orthopedic functional clothing. Universum: Tekhnicheskie nauki [Technical Sciences], 11(11(128)), 41–44.
5 Gavharxon, O., Sarvinoz, O., & Nuriya, Q. (2024). Ta’lim tizimi rivojlanishining yangi bosqichlari [New stages of education system development]. In International Global Conference (Vol. 1, No. 7, pp. 257–262).
6 Isaeva, D. (2022). Sovershenstvovanie metodov proektirovaniya odezhdy dlya detey s narusheniyami osanki [Improving methods of designing clothing for children with posture disorders] (Candidate dissertation, TITILP).
7 Kabilovna, R. M., & Qizi, O. G. S. (2023). Ortopedik nuqsoni mavjud bolalar kiyimini ishlab chiqish [Development of clothing for children with orthopedic defects]. Ilm-fan va innovatsion rivojlanish [Science and Innovative Development], 6(1), 54–61.
8 Kononyuk, A. E. (2010). Osnovy nauchnykh issledovaniy [Fundamentals of scientific research]. Kiev: KNT
9 Orzikulova, G. S. (2021). Ortopedik nuqsonli bolalar ergonomik kiyimini loyihalash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish [Recommendations for designing ergonomic clothing for children with orthopedic defects] (Master’s thesis, TTYSI).
10 Orziqulova, G. S. (2025). Bolalar ortopedik moslashuvchan kiyimini ishlab chiqish texnologiyasini takomillashtirish [Improving the technology for developing children’s orthopedic adaptive clothing] (Doctoral dissertation, TTYESI).
11 Orziqulova, G. S., & Tursunbayev, N. B. (2022). Yangi O‘zbekistonda xavfsizlikni ta’minlash masalalari [Issues of ensuring security in New Uzbekistan]. In Conference proceedings on the theoretical and methodological foundations for assessing threats in the social sphere of the New Uzbekistan Strategy and their impact on the country’s economic security (p. 327).
12 Plekhanov, F. M., & Plekhanov, A. F. (2018). Teoriya protsessov, tekhnologiya i oborudovanie pryadeniya khlopka i khimicheskikh volokon [Theory of processes, technology, and equipment for spinning cotton and chemical fbers]. Moskva: Elektronnyy uchebnik.
13 Pomazkova, E. I. (2022). Proektirovanie detskoy odezhdy s zadannymi profilakticheskimi svoystvami [Design of children’s clothing with predetermined preventive properties] (Doctoral dissertation, MGUS).
14 Qizi, O. G. S., & Kabilovna, R. M. (2024). Bolalar ortopedik moslashuvchan kiyimi uchun qo‘llanadigan materiallarning xususiyatlari tadqiqini ekspert baholash [Expert evaluation of properties of materials used for children’s orthopedic adaptive clothing]. Ilm-fan va innovatsion rivojlanish / Nauka i innovatsionnoe razvitie [Science and Innovative Development], 7(5), 94–102.
15 Rasulova, M., & Orzikulova, G. S. K. (2023). Analysis of the biomechanics of the musculoskeletal system of young children for the manufacture of clothing. Science and Education, 4(2), 790–792.
16 Shirinova, M. (2023). Tana tayanch yuzasidagi patologik o‘zgarishlarga ega bemorlar uchun buyumlar assortimentini loyihalashning kompleks usulini ishlab chiqish [Comprehensive method for designing clothing for patients with pathological musculoskeletal changes] (Doctoral dissertation, TTECI).
17 Sidnyaev, N. I., & Vilisova, N. T. (2011). Vvedenie v teoriyu planirovaniya eksperimenta [Introduction to the theory of experimental design]. Moscow: MSTU.
18 Tashpulatov, S. Sh., & Sharipova, S. I. (2020). Razrabotka metodologii kompleksnogo proektirovaniya detskoy odezhdy [Development of methodology for comprehensive design of children’s clothing]. Kursk.
19 Yunusov, K. Z., Shumkarova, Sh. P., Yadgarova, Kh. I., & Arzikulova, G. S. (2016). Izmenenie kachestvennykh pokazateley tkanei dlya postelnogo belya s razlichnymi poverkhnostnymi plotnostyami [Change in quality indicators of fabrics for bed linen with different surface densities]. Molodoy uchenyy [Young Scientist], 1, 243–249.
Kutilmoqda