Mazkur maqola kartoshka yig‘im-terimini mexanizatsiyalash samaradorligini oshirish muammosini hal etishga qaratilgan bo‘lib, unda kartoshka yig‘ish kombaynining ko‘taruvchi-ajratuvchi ishchi organini takomillashtirishning ilmiy-nazariy asoslari o‘rganilgan. Tadqiqotning predmeti va mavzusi markazdan qochma, ko‘tarma-elovchi chiviqli elevator (MQKEChE)ning texnologik va konstruktiv parametrlarini ishlab chiqish va ularni ilmiy-nazariy jihatdan asoslashdan iborat. Ishning dolzarbligi shundaki, an’anaviy kombaynlarda tuproqni ajratish jarayoni past samaradorlikka ega bo‘lib, bu hosilning ifloslanishi va mexanik shikastlanishiga olib keladi. Tadqiqotda matematik modellashtirish, analitik tahlil va statistik usullar qo‘llanib, ular asosida ishchi organning optimal parametrlariga erishildi. Olingan natijalar shuni ko‘rsatdiki, MQKEChEning periferik tezligi 2,5–3,0 m/s va egri qismining radiusi 0,3-0,6 m bo‘lganda, tuproqni ajratish to‘liqligi 99,4 %gacha yetadi, tugunaklarning shikastlanishi esa 3,4 %dan oshmaydi. Ishning natijalari amaliyotda qo‘llash uchun takomillashtirilgan kartoshka qazgich-yuklagich KP-2 modelida sinovdan o‘tkazildi. Bu ishlanma yengil va ixchamligi bilan ajralib turadi. Xulosa qilib aytganda, ishlab chiqilgan texnologiya mehnat sarfini 3 barobar, keltirilgan xarajatlarni 4,5 barobar kamaytiradi, bu esa uning yuqori iqtisodiy samaradorligidan dalolat beradi va shu kabi tuproq-iqlim sharoitlariga ega hududlarda keng qo‘llanishi uchun asos bo‘ladi.
Mazkur maqola kartoshka yig‘im-terimini mexanizatsiyalash samaradorligini oshirish muammosini hal etishga qaratilgan bo‘lib, unda kartoshka yig‘ish kombaynining ko‘taruvchi-ajratuvchi ishchi organini takomillashtirishning ilmiy-nazariy asoslari o‘rganilgan. Tadqiqotning predmeti va mavzusi markazdan qochma, ko‘tarma-elovchi chiviqli elevator (MQKEChE)ning texnologik va konstruktiv parametrlarini ishlab chiqish va ularni ilmiy-nazariy jihatdan asoslashdan iborat. Ishning dolzarbligi shundaki, an’anaviy kombaynlarda tuproqni ajratish jarayoni past samaradorlikka ega bo‘lib, bu hosilning ifloslanishi va mexanik shikastlanishiga olib keladi. Tadqiqotda matematik modellashtirish, analitik tahlil va statistik usullar qo‘llanib, ular asosida ishchi organning optimal parametrlariga erishildi. Olingan natijalar shuni ko‘rsatdiki, MQKEChEning periferik tezligi 2,5–3,0 m/s va egri qismining radiusi 0,3-0,6 m bo‘lganda, tuproqni ajratish to‘liqligi 99,4 %gacha yetadi, tugunaklarning shikastlanishi esa 3,4 %dan oshmaydi. Ishning natijalari amaliyotda qo‘llash uchun takomillashtirilgan kartoshka qazgich-yuklagich KP-2 modelida sinovdan o‘tkazildi. Bu ishlanma yengil va ixchamligi bilan ajralib turadi. Xulosa qilib aytganda, ishlab chiqilgan texnologiya mehnat sarfini 3 barobar, keltirilgan xarajatlarni 4,5 barobar kamaytiradi, bu esa uning yuqori iqtisodiy samaradorligidan dalolat beradi va shu kabi tuproq-iqlim sharoitlariga ega hududlarda keng qo‘llanishi uchun asos bo‘ladi.
Настоящая статья посвящена решению проблемы повышения эффективности механизации уборки картофеля. В ней исследованы научно-теоретические основы совершенствования подкапывающе-отделяющего рабочего органа картофелеуборочного комбайна. Предмет и объект исследования заключаются в разработке технологических и конструктивных параметров центробежного подкапывающе-элеваторного штифтового элеватора и их научно-теоретическом обосновании. Актуальность работы определяется тем, что в традиционных комбайнах процесс отделения почвы отличается низкой эффективностью, что приводит к засорению и механическим повреждениям клубней. В исследовании применялись методы математического моделирования,
аналитического анализа и статистической обработки, на основе которых были определены оптимальные параметры рабочего органа. Полученные результаты показали, что при периферийной скорости центробежного
подкапывающе-элеваторного штифтового элеватора 2,5–3,0 м/с и радиусе криволинейной части 0,3–0,6 м полнота отделения почвы достигает 99,4 %, а повреждение клубней не превышает 3,4 %. Результаты работы
были проверены в модели усовершенствованного картофелекопателя-погрузчика КП-2, внедрённой в практику. Разработка отличается лёгкостью и компактностью. В заключение отмечается, что предложенная технология снижает трудозатраты в 3 раза и приведённые расходы – в 4,5 раза, что свидетельствует о её высокой экономической эффективности и обосновывает возможность широкого применения в регионах с аналогичными почвенно-климатическими условиями.
This article addresses the problem of improving the efficiency of mechanized potato harvesting. It examines the scientific and theoretical foundations of enhancing the lifting–separating working unit of a potato harvester. The subject and object of the research consist in developing and scientfically substantiating the technological and structural parameters of a
centrifugal lifting–spiked elevator. The relevance of the study lies in the fact that in conventional harvesters the soil separation process has low efficiency, which leads to contamination and mechanical damage of the tubers. The research employed mathematical modeling, analytical analysis, and statistical methods, through which the optimal parameters of the working unit were determined. The results showed that at a peripheral speed of 2.5–3.0 m/s and a curved section radius of 0.3–0.6 m, the completeness of soil separation reaches 99.4%, while tuber damage does not exceed 3.4%. The findings were verified in a prototype of an improved potato digger-loader KP-2, tested under practical conditions. The developed design is distinguished by its lightness and compactness. In conclusion, it is noted that the proposed technology reduces labor costs by a factor of 3 and total expenditures by a factor of 4.5, which indicates its high economic efficiency and substantiates the potential for widespread application in regions with similar soil and climatic conditions.
| № | Muallifning F.I.Sh. | Lavozimi | Tashkilot nomi |
|---|---|---|---|
| 1 | Saloxiddinov N.S. | “Texnologik mashina va jihozlar” kafedrasi katta o‘qituvchisi | Namangan davlat texnika universiteti |
| № | Havola nomi |
|---|---|
| 1 | Ismoilov, A., & Jo‘rayev, B. (2022). Kartoshka yig‘ish mashinalarida ishchi organlarning konstruktiv parametrlarini takomillashtirish va samaradorlikni oshirish [Improvement of structural parameters and efficiency of working parts in potato harvesters]. Tashkent: Fan va texnologiya. |
| 2 | Kireev, T. F. (2015). Energoeffektivnost' selskokhozyaystvennoy tekhniki [Energy Efficiency of Agricultural Machinery]. Voronezh: VSAU. |
| 3 | Koshkin, A. N., & Kuznetsov, G. A. (2012). Sovershenstvovanie tekhnologiy uborki korneplodov [Improvement of Root Crop Harvesting Technologies]. Voronezh: VSAU Publishing. |
| 4 | Kuzmin, D. A. (2019). Matematicheskoe modelirovanie rabochego protsessa kartofeleuborochnogo kombayna [Mathematical modeling of the working process of a potato harvester]. Vestnik agrarnoy nauki [Bulletin of Agrarian Science], (1), 35–42. |
| 5 | Kuznetsov, I. V., & Pavlenko, A. P. (2020). Innovative solutions in potato harvester design for energy efficiency and product quality. Moscow: Agrotech Publishers. |
| 6 | Mamedov, R., & Safarov, S. (2021). Mechanization of potato harvesting and optimization of separation processes in centrifugal elevators. International Journal of Agricultural Engineering and Technology, 8(3), 45–52. |
| 7 | Novikov, I. A., & Belov, R. P. (2018). Analiz energosberegayushikh tekhnologiy v selskom khozyaystve [Analysis of energy-saving technologies in agriculture]. Sel’khozmashiny i oborudovanie [Agricultural Machines and Equipment], (4), 12–18. |
| 8 | Novikov, V. M. (2020). Tekhnologicheskie resheniya v uborke ovoshey [Technological solutions in vegetable harvesting]. Agromashiny [Agromachines], (2), 28–34. |
| 9 | Petrov, A. I. (2021). Innovatsionnye tekhnologii v uborke ovoshey [Innovative technologies in vegetable harvesting]. Qishloq xoʻjaligi yangiliklari [Agricultural News], (7), 55–61. |
| 10 | Rustamov, R. M. (2008). Osobennosti mekhanizirovannoy uborki kartofelya v usloviyakh oroshaemogo zemledeliya [Features of Mechanized Potato Harvesting under Irrigated Farming Conditions]. Tashkent: Fan. |
| 11 | Rustamov, R. M., & Nurmukhammad, S. (2020). Basic equations of motion of a material particle in a lifting centrifugal-separating bar elevator. Solid State Technology, 63(5), 3129–3133. |
| 12 | Salohiddinov, N. S. (1993). Kartoshka yig’ish kombaynining ajratuvchi ko’tarish ishchi organini tadqiq qilishga oid ma’lumotlar [Data on the study of the separating lifting working body of a potato harvester]. Namangan Industrial-texnologiya instituti ilmiy ishlari to’plami [Scientific Works Collection of Namangan Industrial-Technological Institute], 123–128. |
| 13 | Salohiddinov, N. S., Boyboboyev, N. G., & Bobomatov, A. (1995). Kartoshka yig’ish kombaynining ajratuvchi ko’tarish ishchi organi kinematikasi [Kinematics of the separating lifting working body of a potato harvester]. Oʻzbekiston qishloq xoʻjaligi [Agriculture of Uzbekistan], (2), 45–48. |
| 14 | Smirnov, S. V. (2005). Teoreticheskie osnovy rabochikh organov selskokhozyaystvennykh mashin [Theoretical Foundations of Working Parts of Agricultural Machines]. Moscow: Mashinostroenie. |
| 15 | Sorokin, A. A. (1998). Opredelenie optimalnykh parametrov rabochikh organov mashin [Determination of Optimal Parameters of Machine Working Parts]. Ryazan: Ryazan State Technical University. |
| 16 | Sorokin, A. A., & Salohiddinov, N. S. (1994). Kartoshka yig’ish mashinalarida tuproqni ajratishning yangi usuli [A new method of soil separation in potato harvesters]. Qishloq xo’jaligi mexanizatsiyasi [Agricultural Mechanization], (5), 28–30. |
| 17 | Tursunov, M. E., Rahmatov, O. P., & Ahadov, A. T. (1993). Kartoshka yig’ish kombaynining ajratuvchi ko’tarish ishchi organini tadqiq qilish [Study of the separating lifting working body of a potato harvester]. Agrotexnika [Agrotechnics], (3), 55–57. |
| 18 | Vasilev, R. G. (2010). Sovershenstvovanie tekhnologiy uborki selskokhozyaystvennykh kultur [Improvement of Agricultural Crop Harvesting Technologies]. Moscow: Kolos. |
| 19 | Vereshchagin, N. I. (1989). Mashiny dlya uborki kartofelya [Machines for Potato Harvesting]. Leningrad: Agropromizdat. |
| 20 | Vinnichenko, V. I., & Voronetskiy, V. G. (1991). Kompleksnaya mexanizatsiya uborki kartofelya [Comprehensive Mechanization of Potato Harvesting]. Moscow: Kolos. |